Những năm gần đây, ngành chăn nuôi Việt gặp nhiều khó khăn khi giá bán chỉ đạt mức trung bình nhưng chi phí đầu vào lại quá lớn. Ví dụ như chi phí chăn nuôi, thức ăn hay cả con giống.. hầu như các yếu tố này đều nhập khẩu từ nước ngoài với mức chi tiêu lên đến hàng tỷ USD. Trong khi đó, thực phẩm chúng ta có thể sản xuất để sử dụng vào ngành hàng nguyên liệu thức ăn như cám gạo hay sắn thì lại bị bỏ qua đầy đáng tiếc. Chưa kể là còn bán với giá hời hợt cho thị trường Trung Quốc. Nếu không có những biện pháp thích hợp kịp thời để khống chế và tự chủ về nguồn đầu vào trong ngành chăn nuôi, chắc chắn họ sẽ không thể phát triển bền vững được về lâu dài.
Những thực trạng ngành chăn nuôi hiện nay ở nước ta
Ngành chăn nuôi nước ta vẫn còn nhiều hạn chế. Thứ nhất phải kể đến hệ thống sản xuất thiếu đồng bộ, chưa có sự liên kết từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ. Giá thành sản phẩm còn ở mức cao, chưa có thương hiệu và chưa có nhiều hoạt động quảng cáo. Do đó, nhiều sản phẩm tốt nhưng chưa được người tiêu dùng biết đến và tin tưởng.
Một trong những nguyên nhân khiến giá thành cao là bởi đầu vào. Ví dụ như thức ăn chăn nuôi, con giống hay các loại thuốc thú y còn phải nhập khẩu nhiều. Cùng với đó, quy mô sản xuất còn ở mức vừa và nhỏ. Không thể áp dụng các công nghệ hiện đại vào để tăng năng suất, chất lượng. Chính vì vậy, trong hội nghị “Hiến kế phát triển ngành chăn nuôi bền vững” do Cục Chăn nuôi (thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) tổ chức ngày 12/7/2021 đã thu hút được nhiều sự quan tâm của các chuyên gia.
Nguồn đầu vào của ngành chăn nuôi đặt ra câu hỏi lớn
Bài toán về nguyên liệu đầu vào
Ông Đoàn Xuân Trúc, Phó Chủ tịch Hội chăn nuôi Việt Nam, phản ánh thêm. Hiện giá thức ăn chăn nuôi quá cao, trong khi giá đầu ra đối với gia cầm luôn ở mức thấp suốt thời gian dài. Điều đó khiến người chăn nuôi khó khăn, thậm chí thua lỗ. Theo ông Nguyễn Thanh Sơn, Chủ tịch Hiệp hội Gia cầm Việt Nam. Cục Chăn nuôi cần giải ngay bài toán về nguyên liệu thức ăn chăn nuôi. Điều đó có thể tiết giảm chi phí và hạ giá thành.
Nên loại bỏ những thủ tục, lệ phí không cần thiết
Nhà nước cần rà soát loại bỏ những loại phí, lệ phí bất hợp lý về kiểm soát đầu vào chất lượng nguyên liệu. Giảm thiểu công tác tiền kiểm và chỉ hậu kiểm khi cần thiết về lâu dài. Cần có chiến lược phát triển nguồn nguyên liệu thức ăn trong nước. Ví dụ như ngô, đậu tương, bột cá, nguyên liệu bổ sung khoáng, vitamin.. “Tại sao chúng ta không có một đề án, chiến lược về tự chủ nguồn nguyên liệu thức ăn chăn nuôi”. Bà Nguyễn Thị Hương – Phó Chủ tịch Hiệp hội Sản xuất và Kinh doanh thuốc thú y đã đặt câu hỏi.
Ngành chăn nuôi cần tự chủ về đầu vào
Đồng thời bà cho rằng, nếu Việt Nam không tự chủ được về con giống, thức ăn, ngành chăn nuôi khó phát triển bền vững được. “Các cơ quan quản lý nhà nước cần tạo mọi điều kiện thuận lợi để các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp phát huy vai trò nòng cốt trong sản xuất, kinh doanh và thực hiện tái cơ cấu ngành. Các bộ ngành cần phân cấp và phân quyền cho một số Hiệp hội ngành hàng chủ lực trong việc kiểm tra, giám sát, đánh giá, cấp chứng chỉ chất lượng sản phẩm nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước và phù hợp với thông lệ quốc tế”, Chủ tịch Nguyễn Thanh Sơn nêu kiến nghị.
Cạnh tranh thiếu công bằng trong thị trường thức ăn chăn nuôi
Đồng tình với kiến nghị trên, ông Vũ Anh Tuấn, Phó Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần chăn nuôi CP. Việt Nam bổ sung thêm. Thủ tục hợp quy thức ăn chăn nuôi nước ngoài không áp dụng, còn Việt Nam lại quy định. Điều này vô hình trung tạo sự cạnh tranh không công bằng giữa thức ăn chăn nuôi sản xuất trong nước và thức ăn chăn nuôi nhập khẩu. Do đó, cần sớm bãi bỏ hợp quy để giá thành chăn nuôi có thể hạ.
“Hiện nhiều nước vẫn cho sử dụng chất Ractopamine (chất phụ gia thức ăn) trong chăn nuôi còn Việt Nam lại cấm. Trong khi, nếu sử dụng Ractopamine sẽ giúp hạ giá thành chăn nuôi rất nhiều. Nên nếu chúng ta mở toang cánh cửa nhập khẩu sẽ không công bằng với doanh nghiệp trong nước”, ông Tuấn nhấn mạnh.
Cách giải quyết vấn đề từ doanh nghiệp
Ngành chăn nuôi có thể hạ giá thành
Theo ông Đào Mạnh Lương, Tổng Giám đốc Tập đoàn Mavin, hiện các chính sách về thuế giá trị gia tăng đã bỏ rồi. Chính phủ cần hỗ trợ gì cũng đã hỗ trợ rồi. Nên giờ ngành chăn nuôi muốn cạnh tranh song phẳng chỉ còn giải pháp duy nhất là hạ giá thành. “Dư địa để giảm giá thành chăn nuôi hiện nay là bãi bỏ các thủ tục hành chính không thực sự cần thiết để giảm chi phí”.
“Trong đó các thủ tục như hợp quy, kiểm tra chỉ tiêu dinh dưỡng ở cầu cảng, kiểm dịch.. Đa số nên bãi bỏ sớm ngày nào tốt ngày đó. Bởi đây là các chi phí không cần thiết làm tăng giá thành”. Theo ông Lương nhấn mạnh. Ngoài ra ông Lương cũng đề xuất Cục Chăn nuôi, Bộ Nội vụ cho thành lập Hiệp hội Chăn nuôi lợn. Bởi đây là ngành quan trọng hàng đầu của ngành chăn nuôi, nhưng chưa có hiệp hội.
Phát triển hệ thống nghiên cứu bài bản, khoa học hơn
PGS.TS. Nguyễn Văn Đức, Trưởng Ban Khoa học công nghệ, Hội Chăn nuôi Việt Nam. Ông cho rằng khoa học và công nghệ đã và sẽ trở thành lực lượng sản xuất chính. Đồng thời mang lại hiệu quả cao nhất. Các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học khi các cơ quan quản lý Nhà nước đặt hàng phải xuất phát từ thực tiễn sản xuất. Đồng thời phải bố trí nguồn kinh phí phù hợp để nhà khoa học làm mới đạt được hiệu quả.
“Phải thực hiện khoán theo sản phẩm và cơ chế chịu trách nhiệm khi nhận nhiệm vụ nghiên cứu. Đề nghị Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nên kiên quyết tổ chức lại hệ thống. Đối với các Viện nghiên cứu và Trường Đại học công lập theo hướng tinh gọn. Không trùng lặp, hiệu quả, giảm các khâu trung gian không cần thiết”. Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Đức đề nghị.
Nhà nước cần phải đầu tư tập trung nguồn ngân sách Nhà nước. Nhờ đó các đơn vị sự nghiệp khoa học công lập có đầy đủ các trang thiết bị hiện đại. Hỗ trợ thực hiện những nghiên cứu về vật nuôi tốt hơn. Những nhiệm vụ công ích như bảo tồn nguồn gen động thực vật, vi sinh vật, nuôi giữ giống gốc, nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Cần phải coi trọng việc đào tạo con người xứng tầm với các công nghệ tiên tiến.
Tập trung vào nghiên cứu theo định hướng “Năng suất tối ưu”
Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Đức, ngành chăn nuôi cần tập trung vào nghiên cứu chọn tạo các giống vật nuôi. Nên theo định hướng “Năng suất tối ưu”, không nên chạy theo “năng suất tối đa”. Chú trọng công tác nghiên cứu bảo tồn, khai khác và phát triển hiệu quả hơn nữa nguồn gen của các giống vật nuôi bản địa. Đồng thời phải khai thác tốt hơn nguồn gen ngoại nhập và cần ứng dụng công nghệ mới. Nhờ đó đẩy nhanh tốc độ cải thiện di truyền, tăng năng suất, chất lượng, sức khỏe vật nuôi.
Trong các nghiên cứu cơ bản như tạo gia súc nhân bản, sản xuất vacxin, công tác bảo tồn giống vật nuôi… Đều cần có chương trình định hướng, kế hoạch dài hơi. Thay đổi phương thức đặt hàng giao các đề tài. Hay nhiệm vụ bị khống chế thời gian quá ngắn theo nhiệm kỳ hành chính. Nhất là trong công nghệ sinh học. Ghi nhận những đóng góp chất lượng, tâm huyết, của các hiệp hội, doanh nghiệp cùng các chuyên gia trong lĩnh vực chăn nuôi.
Ông Dương Tất Thắng, Quyền Cục trưởng Cục Chăn nuôi cho biết thêm. Sẽ có những tiếp thu đầy đủ để tham mưu Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Chính phủ. Nhờ đó sẽ có những điều chỉnh phù hợp trong chiến lược phát triển ngành chăn nuôi bền vững trong giai đoạn tới. Trước mắt, Cục Chăn nuôi đã kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành văn bản lùi thời gian áp dụng hợp quy thức ăn chăn nuôi, thêm một năm đến 1/7/2022. Mục đích để tiếp tục nghiên cứu, chỉnh sửa cho phù hợp quy định của pháp luật.
